معرفی مجموعه ۲۰ جلدی کتاب تاریخ جامع ایران:
گردآوری و تالیف تاریخ چند هزار ساله سرزمین و مردم ایران، سختی های خودش را دارد لذا وظیفه همه ایرانی ها است که برای میهن خود به ویژه در عرصه تاریخ و تمدن سهم بیشتری ایفا کنند. مجموعه ۲۰ جلدی تاریخ جامع ایران یا کتاب تاریخ جامع ایران اولین و جامع ترین دایره المعارف تاریخ ایران به شمار می رود.
کار تحقیق و پژوهش و تدوین آن از ۱۵ سال پیش آغاز شد که اینک در اختیار پژوهشگران، محققان، علاقه مندان به تاریخ و البته کلکسیون دارها ارایه می شود. کتاب تاریخ جامع ایران عنوان مجموعهای ۲۰ جلدی، شامل وجوه مختلف تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض قاجار می باشد.
مراد از ایران در این مجموعه، دنیای ایرانی یا ایران فرهنگی است که همواره قلمروی گستردهتر از مرزهای جغرافیایی این سرزمین را در برگرفته است. از این وجهه نظر، مجلدات و ابواب مربوط به تاریخ فرهنگی ایران، بی شک از اهمیت خاص برخوردار خواهد بود. کتاب تاریخ جامع ایران
۵ جلد نخست کتاب به تاریخ ایران پیش از اسلام اختصاص دارد:
- جلد اول مشتمل بر سابقه انسان کهن در فلات ایران و تمدن های پیش از آریایی ها، ورود آریایی ها به ایران عصر مادها و قسمتی از تاریخ سیاسی هخامنشیان است. کتاب تاریخ جامع ایران
- جلد دوم با دنباله تاریخ هخامنشیان آغاز شده است. تاریخ ایران به روزگار سلوکیان، دولتهای پراکنده یا ملوک الطوایف، عصر ساسانیان، و سر انجام تاریخ اساطیری ایران در همین جلد مورد بررسی قرار گرفته است.
- جلد سوم تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران از آغاز تا پایان دوره ساسانی؛ آنگاه تشکیلات اداری و نظامی در ایران؛ و سرانجام باستان شناسی و هنر ایران در دوره های فرمانروایی مادها و هخامنشیان را در بر دارد.
- در جلد چهارم ضمن ارائه تحقیق در هنر و معماری ایران پیش از اسلام، به ادیان و آموزش و پرورش در ایران نیز توجه شده است.
- جلد پنجم هم شامل تحقیق در زبان و ادبیات ایران، تاریخ نگاری، جغرافیا نویسی، فلسفه و دانشهای دیگر است.
۱۵ جلد بعدی کتاب به دوره اسلامی ایران باز می گردد :
- جلد ششم کتاب تاریخ جامع ایران از فتح اسلامی تا ظهور دولت های نیمه مستقل و مستقل است و مباحثی چون فتوح ایران و آخرین روزهای دولت ساسانی، ایران در عصر حکومت قومی عرب، ایرانیان و ظهور دولت عباسی، وزارت و دیوانسالاری ایرانی و قسمتی از حکومتهای شرقی و غربی ایران عصر اسلامی را در بردارد.
- جلد هفتم مشتمل بر تاریخ دولتهای ایرانی در خراسان، شمال ایران، ایران مرکزی و غربی و جنوبی از طاهریان تا کاکوئیان است و در هریک از این ابواب تاریخ تشکیلات اداری و سیاسی نیز مورد بحث قرار میگیرد.
- جلد هشتم دنباله سلسله آل بویه، غزنویان و ایران در عصر سلجوقیان، برخی سلسلههای کوچکتر در غرب ایران، مانند بنی سکمان در ارمنستان و ملوک قراباغ را در بر گرفته است.
- جلد نهم به تاریخ ایران از اتابکان تا قسمتی از ایلخانان اختصاص یافته است. در این بخش دوره سلسله های موسوم به اتابکان، از اتابکان آذربایجان تا اینجوئیان، زمینه های هجوم مغول، جانشینان چنگیز، برپایی دولت ایلخانان، مورد بحث قرار می گیرد و سازمان های سیاسی اداری این ادوار مطالعه می شود. کتاب تاریخ جامع ایران
- جلد دهم دنباله ایلخانان تا ظهور صفویان است و در همین جا علاوه بر دوره دوم ایلخانان به عصر ترکمانان و دوره مهم تیموریان و قسمتی از صفویان نیز پرداخته میشود.
- جلد یازدهم دنباله عصر صفویان، ادوار حکومت افشاریان و زندیان مورد بحث قرار میگیرد.
- جلد دوازدهم به عصر قاجار، تحولات مذهبی، روابط خارجی ایران با عثمانی و دولت های قدرتمند اروپایی، زمینه های قیام و انقلاب مشروطه، نقش طبقات اجتماعی در تحولات سیاسی و اجتماعی، ورود تمدن جدید به ایران و بسیاری مسایل دیگر نیز پرداخته می شود. در پیوست های همین جلد در رابطه با خانات آسیای مرکزی، خانات گنجه و شکی و قراباغ، هرمز و خلیج فارس مطالعاتی صورت پذیرفته است.
- جلد سیزدهم تا پانزدهم به تاریخ فرهنگی دنیای ایرانی اختصاص دارد که شامل تاریخ علم و ادب و حاوی مباحثی چون نقش ایرانیان در نقل و ترجمه آثار علمی به زبان عربی، عصر تصنیف آثار علمی، دانشهای فلسفی و کلامی در ایران و میان ایرانیان، نجوم و ریاضیات، علوم طبیعی و پزشکی، بیمارستانها، دانشهای دینی و مذاهب فقهی، تصوف و فرق صوفیه، تاریخ نگاری و چند مبحث دیگر می شود.
- جلد شانزدهم و هفدهم مجموعه شامل تاریخ زبان و ادبیات فارسی از آغاز عصر اسلامی تا پایان عصر قاجار خواهد بود. در این مجلد ادبیات فارسی در قلمرو فرهنگی ایران، بر حسب ادوار ادبی مورد بحث قرار می گیرد. دوره بازگشت ادبی، ادبیات مشروطه، ادبیات عامه، روزنامه و روزنامه نگاری، ادبیات اقوام ایرانی، تاریخ آموزش و پرورش و بسیاری از جمله دیگر ابواب این مجلدات است.
- جلد هجدهم و نوزدهم مجموعه مخصوص تاریخ هنر و معماری ایران شامل هنرهای دستی، تزئینی، نمایشی، آئینی، موسیقی و معماری است.
- جلد بیستم مجموعه هم به مباحث تاریخ اجتماعی، نظام حقوقی در ایران، ادیان و مذاهب در ایران، طبقات اجتماعی و حیات عامه اختصاص یافته است.
تمام کوشش و سعی طراحان و مدیران علمی و اجرایی مجموعه ۲۰ جلدی تاریخ جامع ایران بر آن مقصود بوده تا اثری «جامع» پدید آورند. بطور کلی کتاب تاریخ جامع ایران، بیش از ۵۵ عنوان اصلی و ۱۶۰ عنوان فرعی و حدود ۳۰۰ عنوان فرعی تر را در بر می گیرد. کتاب تاریخ جامع ایران
در خلال تحقیق و تدوین این اثر، موضوعات و عناوین فرعی دیگری به نظر رسید که در طرح اولیه وارد شد؛ اما ساختار اصلی طرح تاریخ جامع ایران، همچنان به قوت خود باقی است.
مجموعه قابل توجهی از محققان طراز اول در زمینههای تاریخ و فرهنگ و ادب ایران، که در داخل و خارج از کشور مشغول تحقیق و تدریس می باشند، در تحقیق و تدوین این اثر بزرگ مشارکت داشته اند.
نقد و بررسیها1