امیرکبیر و ایران

کتاب امیرکبیر و ایران نخستین بار در سال ۱۳۲۴ منتشر شد و در همان سال تجدید چاپ شد. پس از ۱۰ سال مجددا توسط نویسنده بازبینی و ویراست شد و اطلاعات جدیدی از اسناد سیاسی که از خارج به دست آمده بود به کتاب اضافه شد و ویرایش جدید در سال ۱۳۳۴ منتشر شد. در سال ۱۳۵۳ مجموعه ای شامل بیش از ۲۰۰ نامه خصوصی امیرکبیر به ناصرالدین شاه قاجار، چند صورت مجلس کنفراس ارزنه الروم، برخی نامه های متفرقه تاریخی؛ و رساله ای در نقشه اصلاحات ایران خطاب به ناصرالدین شاه به کتاب امیرکبیر فریدون آدمیت اضافه شد.

این اثر طی سالهای متمادی با کسب اطلاعات جدید تکمیل گردید و نهایتا به شکل امروزی درآمد. کتاب براساس مدارک اصلی و اسناد دولتی تالیف شده است. کتاب امیرکبیر و ایران سرگذشت نویسی به سبک مورخان ایران نیست، بلکه شخصیت میرزا تقی خان امیرکبیر را در سیر تحول تاریخ زمان مورد تحلیل قرار داده است و به جریانهای تاریخ و عوامل آنها، به ویژه بنیادهای اجتماعی ایران توجه کرده است.

قسمتی از فصل ۱۴ (صفحات ۳۱۹ و ۳۲۰):

نخستین موضوع گفتارمان پیکار با نادرستی و رشوه خواری است. در این باره واتسون حرفی دارد که به خواندن بیرزد : از مجموع خصیصه هایی که در خوی ایرانیان نمو یافته، بعد از غرور تو خالی زیادی که دارند، شوق دائمی آنان است به سودجوئی نامشروع.

لفظ «مداخل» که معادل آن را در فرهنگ انگلیسی نمی توان یافت، به گوش ایرانیان بس دلپذیر است، و لطف آن را کمتر اروپایی در می یابد. مداخل اطلاق می شود به هر چه که بتوان به رشوه و فریب و زورستانی، و از هر راه نادرست دیگری بدست آورد. کتاب امیرکبیر فریدون آدمیت