پاسخ به تاریخ

مهمترین و قابل قبول ترین مدرکی که می تواند به تمام معنا جنبه عصاره دیدگاههای شاه را داشته باشد و نیز عمق اندیشه هایش را بنمایاند، طبعا چیزی نیست جز آخرین نوشته او یعنی کتاب پاسخ به تاریخ (کتاب answer to history). به خصوص اینکه آخرین نوشته شاه، در دوران پس از سقوط وی به رشته تحریر درآمده و کم و بیش، هم حالت تعدیل شده ای نسب به سه کتاب قبلی او (انقلاب سفید، ماموریت برای وطنم و به سوی تمدن بزرگ) دارد، و هم در آن نوعی حالت «خود مشت و مالی» به چشم می خورد. در ادامه قسمتی از کتاب پاسخ به تاریخ را بخوانید.

یعنی شاه در این کتاب ضمن ارایه شبه گزارشی از عملکرد دوران سلطنتش، به صورتی که چهره اش را زیاد هم مخدوش نکند از بعضی اقدامات خود انتقاد و به بعضی اشتباهات خود اعتراف کرده است. گرچه که کتاب شاه حتی اگر همین انتقادهای کمرنگ را هم نداشت، باز می بایست به عنوان یک مدرک درجه یک اصیل، مورد استفاده پژوهشگران تاریخ ایران قرار گیرد.

شاه در پیشگفتار کتابش گفته : در این کتاب قصد دارم نشان بدهم که چرا در راه رسیدن به اهدافم پافشاری می کردم؛ و چرا می خواستم جامعه ای بر اساس عدالت اجتماعی، و نه مبارزه طبقاتی بنا کنم؛ جامعه ای که همه در آن یکپارچه و وابسته به یکدیگر باشند.

درباره اصالت متن از روی نسخه انگلیسی (مقدمه مترجم):

لازم به توضیح است که در ترجمه حاضر، حواشی فراوانی به صورت پانویس در کتاب درج شده است. ولی مترجم اطمنیان می دهد که هیچ دخل و تصرفی در متن اصلی صورت نگرفته و حتی یک کلمه کم یا زیادتر از نسخه اصلی کتاب شاه در ترجمه وجود ندارد.

و آنچه من باب توضیح به متن افزده شده در میان { } قرار گرفته است. وجود زیرنویس ها هم ضرورتی بود که به هیچ وجه نمی شد از آن صرف نظر کرد، زیرا شاه در کتاب خود، مطالبی نوشته که امکان نداشت بتوان آنها را به صورت خام و بدون توضیح در معرض مطالعه خوانندگان قرار داد.

درباره نسخه اصلی کتاب:

کتاب پاسخ به تاریخ اولین بار در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۸ شمسی) به زبان فرانسوی در پاریس منتشر شد. این کتاب که شاه آن را به کمک یک نویسنده فرانسوی به نام «کریستیان می یار» نوشته، فقط آن مقدار مسایلی را دربر داشت که تا ۲۵ شهریور ۱۳۵۸ در مکزیک برای شاه پیش آمده بود.(ترجمه اولیه فارسی که در سایت ها موجود است از این نسخه صورت گرفته است).

چندی بعد در سال ۱۹۸۰ ترجمه انگلیسی کتاب پاسخ به تاریخ که توسط خانم «ترزا وُو» صورت گرفته بود، در لندن با عنوان «روایت شاه» و در نیویورک با عنوان پاسخ به تاریخ منتشر شد که این دو کتاب اخیر دارای فصل ضمیمه (ادامه تبعید) نیز هستند. در این فصل شاه سرگذشت خود را بعد از آنچه در متن فرانسوی نوشته بود، تا مراحل سفرش به آمریکا و پاناما و سپس مصر شرح می دهد. و در نهایت کتاب را تا جایی ادام داده (اردیبهشت ۱۳۵۹) که حدود سه ماه بعد از آن مرگش فرا می رسد.

ترجمه این کتاب از روی نسخه ای که در لندن منتشر شد (کتاب answer to history) و شامل فصل ضمیمه است ترجمه شده است. بنابراین یکی دیگر از مزایای این ترجمه بر ترجمه تحریف شده اولیه این است که سرگذشت شاه از مکزیک تا مصر را نیز پوشش می دهد. متاسفانه نسخه تحریف شده کتاب مورد مطالعه خیلی از افراد قرار گرفته است.