پشت پرده کودتا

کتاب پشت پرده کودتا نوشته علی رهنما می‌کوشد خرده‌ تاریخِ مفصلِ آن دست از وقایعی را ارائه دهد که در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به اوج خود رسیدند. این کتاب نه درباره‌ مصدق است و نه فهرستی است از هدف‌های دولت او و دستاوردها یا شکست‌های این دولت، بلکه بیشتر پژوهشی است در باب سرنگونی مصدق و نیز در خصوص شرایطِ تحققِ این سرنگونی. هم مصدق و هم متحدان و مخالفانش این وقایع را به راه انداختند، به آن‌ها واکنش دادند، و با آن‌ها تعامل برقرار کردند. از این رو، هر مطالعه‌ای درباره‌ی سرنگونی می‌بایست هم به مصدق و طرف ‌دارانش، و هم به کسانی که او را سرنگون کردند، بپردازد و موقعیت‌ها و اعمال هر دو طرف را تجزیه و تحلیل، ارزیابی و گزارش کند.

این مطالعه با تکیه بر شواهد و مدارکِ به ‌کار بسته، نهایتا قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا برکناری مصدق از قدرت، به دست خارجی‌ها طرح و اجرا شد، یا این ‌که این واقعه یک کودتا، یک انقلاب، یک قیام خودجوشِ ملی و یا چیز دیگری بود. با غلبه‌ی مواضعِ قطبی ‌شده، احتمالاً هر گونه نتیجه گیری‌ ای برچسب طرفدار مصدق و یا ضد مصدق ‌بودن را به این اثر و نویسنده‌ی آن خواهد زد. باز تعریف تاریخچه‌ی ۲۸ مرداد، همچون تاریخچه‌ی هر کشمکش اجتماعی-سیاسی دیگری، به بروز بعضی دلخوری‌ها و برآمدن پاره‌ای از قضاوت‌ها می‌انجامد. اثر حاضر تاریخچه‌ای است از وقایع ۲۸ مرداد برای کسانی که کنجکاوند بدانند در آن روز چه اتفاقی افتاد و چگونه چنین نتیجه‌ای حاصل شد.