مشروطه ی ایرانی

کتاب مشروطه ی ایرانی :

کتاب مشروطه ی ایرانی به مرور و طی سال های مختلف فراهم آمده است. به طوری که فقط نوشتن آن نزدیک به سه سال، بیشتر اوقات شب و روز نویسنده را به خود اختصاص داده است. چون موضوع مشروطیت دراساس به حکومت و شیوه حکومت مربوط می شود، ناگزیر بخش مهمی از کتاب به بحث درباره حکومت و مهم تر از آن به بحث درباره تلقی شیعه از حکومت اختصاص دارد. چون یکی از بحث های مهم نظری فقهای شیعه در دوره قاجار به ولایت فقیه مربوط می شد، دامنه بحث به موضوع ولایت در عرفان ایرانی هم کشیده شد.

با توجه بع آنکه مفهوم ولایت در معنای حکومت و کشورداری، با تلقی شیعه از مفهوم حکومت و ملت و دولت ارتباط تنگاتنگی داشت، چند بخش مهم کتاب مشروطه ی ایرانی هم به بررسی مفهوم دولت و ملت و بررسی ساختار آن در پیشینه فرهنگی ایرانیان اختصاص یافته. فصل «از دفتر روشنفکری» به سرنوشت پرتناقض روشنفکران مشروطه خواه و به سرنوشت «آزادی» در ایران می پردازد و با فصل نخست ارتباط بنیادی دارد.

برشی از کتاب را بخوانیم :

میرزا حسن تبریزی معروف به رشدیه که «پیر معارف» ایران هم خوانده شده است، در واقع بنیانگذار شیوه جدید آموزش ابتدایی است. آموزش الفبا به شیوه جدید و مرسوم شدن این شیوه در ایران به همت او آغاز شده است. به همین جهت کسروی و دیگران او را بنیادگذار «دبستان» به شیوه جدید می دانند. او در تبریز، مشهد، تهران، رشت، انزلی و قم، مدارسی به شیوه جدید پایه گذاری یا سرپرستی کرد. گرچه روحانیون کار او را تکفیر کردند و چندبار طلاب به مدرسه هایش حمله بردند و او به کراّت از تبریز و مشهد فراری شد، اما از تلاش برای ایجاد مدارس باز نایستاد و ارج و قرب کار او و منش و رفتارش در منابع همزمان هم منعکس شده است.

ایجاد مدارس جدید یکی از انگیزه های اصلی و مهم مخالفت و روحانیون ضد مشروطه با مشروطیت ایران بوده است. عوامل حکومت استبدادی قاجار هم در مخالفت با ایجاد مدارس جدید، با این جناح از روحانیون، همدست و همصدا بوده اند. فضل الله نوری خطاب به ناظم الاسلام می گوید : تو را به حقیقت اسلام قسم می دهم آیا مدارس جدیده خلاف شرع نیست؟ آیا درس زبان خارجه و تحصیل شیمی و فیزیک، عقاید شاگردان را سخیف و ضعیف نمی کند؟ مدارس را افتتاح کردید. آنچه توانستید در جراید از ترویج مدارس نوشتید، حال شروع به مشروطه و جمهوری کرده اید؟ با چنین مخالفت هایی البته رشدیه تکفیر و بابی نامیده شد.